کلیاتی درباره تاریخ و مسائل کاشی و کفپوش سرامیک
امروزه کاشی و سرامیک یکی از پرمصرفترین و محبوبترین کالا و کفپوش های ساختمانی می باشند که دومی عمدتا بعنوان کفپوش سرویس ها و . . . استخر استفاده میشود. ما در این یادداشت عمدتا به تاریخ و موارد استفاده کاشی در ایران می پردازیم.
در روزگاری نه چندان قدیم زنان طبقات غیرمرفه زنجان برای شستشوی البسه و حتی فرزندان خود, از چنین مکانی استفاده میکرده اند !
سفالگری در ایران قدمت دیرینه دارد و به صدها سال قبل از میلاد مسیح میرسد. از اجزاء این صنعت, تولید کاشی است که آنهم از صنایع اصیل و دستی قدیم ایران بشمار میرود. از ویژگیهای جالب توجه در هنر- صنعت کاشیکاری, طراحی و تولید کاشی هائی است که ارتباط مفهومی و زیبائی شناختی کامل با مجموعه ای می باشد که کاشی کاری در آن صورت می گیرد.
با وجودی که کاشیکاری از هنرها و صنایع بسیار قدیم ایران است, اما از کاشی عمدتا و تنها در فضاهای خارجی منازل و بناها استفاده میشد. یکی از قسمتهای ساختمان که مدتها در این زمینه نیز مهجور مانده بود, سرویسهای منازل بود که شامل مستراح, مطبخ و خزینه می شد.
تصورش هم دشوار است. اما روزگاری اینجا ” مطبخ ” نام داشت, بشدت بویناک بود و همیشه سیاهی و دوده تمام در و دیوارش را گرفته بود !
جالب و قابل تامل است که چرا علیرغم تاکید و التفات ویژه ایرانیان به ” طهارت ” و ” شکم “, بخش های مربوط به آنها در منازل چندان مورد توجه نبوده و به معماری و زیبائی شناسی اشان هیچ اعتنائی نمیشده است ! ؟
شاید برای نسل امروز غیرقابل تصور باشد, اما آنزمان ها بویناک ترین, دلگیرترین و . . . کثیف ترین بخشهای هر خانه را همین قسمتها تشکیل میدادند که امروز از پاکیزه ترین و دل انگیزترین قسمتهای هر بنای مسکونی می باشند.
با رواج حمام های عمومی بجای ” خزینه “, استفاده از کاشی نیز بتدریج شایع شد. استفاده از کاشی و کفپوش سرامیک در آشپزخانه و دستشوئی نیز از وقتی باب شد که این قسمتها از حیاط منازل به درون خانه ها نقل مکان کردند.
نمودار مراحل تولید تا حمل کاشی و سرامیک در کارخانه های مدرن امروز
کاشی و کفپوش های سرامیک که امروز با روش های مدرن و بکمک تجهیزات کاملا اتوماتیک و پیشرفته تولید میشوند, البته از کیفیت, طراحی و ظرافت بمراتب بالاتر برخوردارند. اما هنوز هم تماشای کاشی کاری های بناهای قدیمی تاریخی و مذهبی در اصفهان, مشهد, شیراز, تبریز و غیره شگفت آور است !
با علوم و تکنیک های جدید البته میتوان مواد اولیه مناسبتری فراهم نمود و کاشی و کفپوش های سرامیک تولید کرد که بجهت ضخامت و کیفیت لعاب, پرس, پخت, برش بسیار عالیترند. اما در طراحی و تولید کاشی های سنتی قدیم ذوق, تناسب و . . . عشقی وجود داشت که امروز شاید به آسانی نتوانشان یافت ! ؟
فارغ التحصیلان دانشکده های معماری امروز, چقدر متوجه و علاقمند روح هنر کاشیکاری قدیم ایرانی اند ! ؟
این یادداشت ” بهفرم کفپوش ” صرفا به بیان کلیاتی درباره کاشی و این کفپوش پر مصرف ساختمانی اختصاص داشت. ما در آینده در سایت ” بهفرم کفپوش ” خواهیم کوشید بصورت جزئی تر به مباحث طراحی, تولید, نصب و . . . نگهداری کاشی و کفپوش سرامیک در فضاهای گوناگون مسکونی, اداری و تجاری بپردازیم.
برای همه دست اندرکاران سنتی و صنعتی این هنر و صنعت دیرین ایران ( از جمله نصاب های زحمتکش کفپوش سرامیک ) آرزوی سلامتی, موفقیت, برکت و پایداری داریم.
یکی از مسائل مهم و اغلب دشوار مرحله استفاده و نگهداری از هر یک از انواع کفپوش ساختمانی, نظافت است. ویدئو پیوست عملکرد ماشین ابزار دستی را نشان میدهد که برای نظافت سریع و کامل بندهای کفپوش سرامیک های معروف به ” استخری ” بسیار مناسب است :
